Dariusz Litera
Ból brzucha to jedna z najczęstszych dolegliwości, z jakimi pacjenci zgłaszają się do lekarzy.
Szacuje się, że nawet 10% wizyt w Podstawowej Opiece Zdrowotnej dotyczy właśnie tego
problemu. Niestety, pomimo pojawienia się bólu, aż 40% osób nie szuka szybko pomocy
medycznej, a to może prowadzić do opóźnionej diagnozy poważnych schorzeń. Zdarza Ci się
lekceważyć ten objaw, zwłaszcza gdy nie jest zbyt intensywny? Dzisiaj Twoim lekarzem jest
specjalista chirurgii dr Adam Kuźmiński. Witamy, panie doktorze.

dr Adam Kuźmiński
Dzień dobry.Jakie są najczęstsze przyczyny bólu brzucha i kiedy powinny wzbudzić nasz
niepokój?

dr Adam Kuźmiński
Pamiętajmy o jednej rzeczy ból jest naszym przyjacielem. Czyli to jest ten objaw, który informuje
nas o tym, że w naszym organizmie jest coś nie tak, że coś się złego dzieje. Jama brzuszna jest
tak unerwiona, że dolegliwości, które odczuwamy niekoniecznie mogą pochodzić z tej jamy
brzusznej. Może być to, co jest dosyć częstym przypadkiem, na przykład zawał dolnej ściany
serca. I to jest to sprawa bardzo niebezpieczna, bo lekceważąc ten ból doprowadzamy do
śmierci.

Dariusz Litera
No ale jak go rozpoznać? Czy to jest ten zawał, czy może jakaś ostrzejsza niestrawność?

dr Adam Kuźmiński
To jest bardzo dobre pytanie i bardzo trudne do rozpoznania. W związku z tym radziłbym
zawsze zasięgnąć opinii lekarza, który zleci najprostsze badanie, czyli badanie EKG.

Dariusz Litera

Wtedy wykluczymy przynajmniej ten zawał. Ale z brzuchem to chyba jednak będziemy się
musieli trochę dłużej zdiagnozować.

dr Adam Kuźmiński
Tak, żyjemy w XXI wieku i tutaj mamy całą gamę różnego rodzaju badań diagnostycznych od
badań obrazowych, przez badania laboratoryjne. Każde z tych badań coś wnosi do naszej
diagnozy i pozwala tę diagnozę bardzo szybko postawić. W większości przypadków.

Dariusz Litera
Na początek doktor zwykle ręką sprawdza brzuch.

dr Adam Kuźmiński
Zwykłe dotknięcie pacjenta. Bardzo dużo nam mówi jeżeli chodzi o ból brzucha. Można w ten
sposób potwierdzić objawy tzw. ostrego brzucha.

Dariusz Litera
Chciałem o niego zapytać. Czym on się objawia? Co to właściwie jest?

dr Adam Kuźmiński
Z takiego fizjologicznego punktu widzenia, patofizjologicznego. Jest to podrażnienie zakończeń
nerwowych, otrzewnej. Kiedy to się dzieje? Wtedy, kiedy mamy jakiś stan zapalny w jamie
brzusznej, to otrzewna zostaje przez ten „zapalony” w cudzysłowie narząd podrażniona. Lekarz
chirurg kładzie rękę na brzuchu, naciska delikatnie ten brzuch i od razu czuć napięcie mięśni.
Napięcie mięśni prostych. Jest to jeden z licznych objawów ostrego brzucha.

Dariusz Litera
A pacjent nam się wije.

dr Adam Kuźmiński
No właśnie niekoniecznie. Mamy dwa typy pacjentów z bólami brzucha. Jeden typ pacjenta
przypomina takiego lwa w klatce. Chodzi, wierci się, nie może usiedzieć. Na pytanie, gdzie go
boli, nie jest w stanie sprecyzować miejsca. Po prostu brzuch go boli. Chodzi. Siada. Siada.
Chodzi Cały czas. Nie może znaleźć sobie jakieś lepszej pozycji. To jest jeden typ pacjenta.

Drugi typ pacjenta to jest taki, który leży zwinięty w kłębek. Nie dotykaj mnie. Nie wolno mnie
dotknąć. Gdzie boli? Pokaże palcem dokładnie ten punkt. I o tego pacjenta się bardziej boimy.

Dariusz Litera
Czyli o jego zdrowie się martwimy.

dr Adam Kuźmiński
Dlatego, że to jest objaw właśnie ostrego brzucha.

Dariusz Litera
A ten ostry brzuch to tak naprawdę ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. Może być ostre
zapalenie pęcherzyka żółciowego.

dr Adam Kuźmiński
Może być.

Dariusz Litera
I to wszystko może być?

dr Adam Kuźmiński
Właściwie wszystko, co mamy w jamie brzusznej, co ulegnie stanowi zapalnemu. Te dwa typy
pacjentów to są 2 typy bóli. Jeden ból zwany bólem trzewnym. To jest ból związany z
poszerzaniem narządów rurowych, czyli na przykład rozdęciem jelita, poszerzeniem przewodów
żółciowych, poszerzeniem moczowodów, co jest związane na przykład z przemieszczaniem się
kamieni czy złogów, czy zwiększoną ilością treści w tych przewodach.

Dariusz Litera
Czyli jak cytryna chce się przedostać przez otwór dla na śliwki?

dr Adam Kuźmiński
Nie ma lewara, musi boleć. I to jest ból trzewny. To jest ból, który po podaniu środków
rozkurczowych najczęściej mija. I taki pacjent na ostrym dyżurze dostaje środki rozkurczowe.
Zostaje zdiagnozowany. Ma pan/pani kamicę, na przykład przewodową. Do widzenia.

Następnego dnia dalsza diagnostyka. I idzie sobie do domu. Drugi typ bólu związany właśnie z
podrażnieniem tych zakończeń nerwowych otrzewnej, to jest tzw. ból somatyczny. I tutaj
musimy dotrzeć do sedna sprawy i zacząć leczyć stan zapalny, bo bez tego nie wyleczymy
pacjenta. A zbyt długie zwlekanie z diagnozą i z leczeniem może wiązać się z utratą pacjenta.

Dariusz Litera
Czyli bezpośrednie, zagrożenie utraty życia I musimy działać szybko jako ten zespół medyczny.
Mamy ostry brzuch i to może być objaw, tak jak pan doktor powiedział, niemal wszystkich
ostrych stanów zapalnych narządów jamy brzusznej?

dr Adam Kuźmiński
Tak. I wtedy od razu na stół operacyjny!

Dariusz Litera
I wtedy już chirurdzy wiedzą, co robią. Ratują życie pacjenta. Tak, ale jeżeli ten ból jest bólem
dotkliwym, ale przewlekłym. Jak rozróżniamy ból przewlekły od tego nagłego.

dr Adam Kuźmiński
Każdy ból przewlekły zaczyna się kiedyś od bólu nagłego. To jest oczywiste. Bóle przewlekłe to
są takie schorzenia, które wymagają zdwojonej naszej czujności, bo to jest ta informacja, jaką
nasz organizm. ciągle nam przekazuje Coś jest nie tak, coś się zmieniło, coś mam chore, Zrób
coś z tym.

Dariusz Litera
A że ból jest naszym sprzymierzeńcem, to trzeba reagować.

dr Adam Kuźmiński
Zlekceważenie tych objawów może prowadzić potem do nieodwracalnych zmian w naszym
organizmie, do naprawdę dużych problemów.

Dariusz Litera
Jak lokalizacja bólu może wstępnie wskazać nam jego przyczynę. To znaczy, czy lekarz na
podstawie lokalizacji tego miejsca, ustalenia dokładnie tego miejsca może już coś więcej
powiedzieć?

dr Adam Kuźmiński
Nie zawsze. Lokalizacja w przypadku bóli brzucha jest bardzo złudna. Czasem to, co odczuwa
pacjent może nakierować nas czasem na bardzo złe tory. Generalnie uważa się, że ból w
nadbrzuszu, to jest ból związany z jakimiś schorzeniami żołądka, czy ból na przykład pod
prawym podżebrzem związany jest z chorobą pęcherzyka żółciowego. Jest to związane z
lokalizacją tych narządów i to jest oczywiste. Ale na przykład jeżeli mamy zapalenie wyrostka
robaczkowego, to ból w przypadku wczesnego stanu zapalnego zaczyna się właśnie w
nadbrzuszu i dopiero w miarę rozwoju sytuacji, rozwoju tego zapalenia, ten ból na początku jest
bólem trzewnym, a dopiero później, wtedy, kiedy ten pęcherzyk ulegnie zapaleniu i dotknie nam
do otrzewnej, rozwija się stan zapalny w tym miejscu i przechodzimy do bólu somatycznego.
Więc najpierw mamy dolegliwości bólowe w nadbrzuszu, które powolutku schodzą ku prawemu
dołowi biodrowemu i tam mamy zasadniczą chorobę.

Dariusz Litera
Co możemy doradzić ludziom, którzy nie odczuwają gwałtownego bólu, ale takie dolegliwości,
które mogą się nasilić?

dr Adam Kuźmiński
Bardzo ciężkie pytanie i bardzo trudne pytanie. Mam mnóstwo takich pacjentów, którzy
odwlekają wizytę u lekarza i potem jest naprawdę źle. Potem mamy dużo problemów. Potem
zabiegi, które wykonujemy, są obarczone bardzo dużą ilością możliwych powikłań, bo tworzą
się zrosty, bo mamy jakieś trudne wejście do brzucha i tak dalej. Żyjemy w XXI wieku, w
związku z tym mamy dostęp do mnóstwa środków przeciwbólowych, rozkurczowych i to niestety
są środki, które są bez recepty, czyli bez żadnej kontroli możemy je brać. Nie zwlekajmy.
Generalnie nie zwlekajmy z wizytą u lekarza. Najważniejsza rzecz w tym wszystkim to jest
diagnoza. Jeżeli wiemy, na co chorujemy, co jest nie tak.

Dariusz Litera
W wywiadzie rodzinnym też?

dr Adam Kuźmiński
No tak, owszem, ale zajmijmy się raczej bólem, tą sytuacją teraz. Nie chorobami związanymi z
genetyką, tylko tym co teraz boli. Więc jeżeli wiemy, mamy diagnozę i ten ból przez cały czas

się powtarza. Możemy stosować środki przeciwbólowe, możemy łagodzić te dolegliwości
bólowe, bo wiemy, co nam jest.

Dariusz Litera
Ale najpierw musimy się dowiedzieć.

dr Adam Kuźmiński
Tak jest i tu jest diagnostyka. I tutaj jest dla nas bardzo ważne cały proces diagnostyczny, który
musimy przeprowadzić.

Dariusz Litera
A jakie są najczęstsze błędy popełniane przez pacjentów? Tak jak pan doktor powiedział, że
mamy całą gamę różnego rodzaju środków bez recepty, które możemy nabyć i zastosować.
Tyle tylko, że pewnie nadużywamy ich troszeczkę i tak jak pan doktor powiedział, są te
problemy z pacjentami, którzy pojawiają się u lekarza, kiedy jest już bardzo późno i choroba się
rozwinęła.

dr Adam Kuźmiński
I tu są dwa problemy. I z jednej strony pacjenci zażywają zbyt dużą ilość leków, mieszając
różne specyfiki, które są tak naprawdę tym samym lekiem, tylko pod różną postacią, pod różną
nazwą handlową, kumulując w ten sposób dawkę substancji leczniczej.

Dariusz Litera
A czasami jeszcze podrażniają sobie przewód pokarmowy.

dr Adam Kuźmiński
O to jest inna sprawa. Nie tylko przewód, ale i ćwiczą doskonale wątrobę, która musi to
wszystko przerobić, prawda? A drugi typ pacjenta to są ci pacjenci, którzy stosują
homeopatyczne dawki tych leków, które nie pomogą, a wątroba i tak musi to wszystko
przerobić.

Dariusz Litera
Więc nie zwlekamy i z zażywaniem leków na własną rękę też nie przesadzamy.

dr Adam Kuźmiński
Dokładnie.

Dariusz Litera
Panie doktorze, w jaki sposób styl życia i dieta wpływają generalnie na występowanie bólu
brzucha?

dr Adam Kuźmiński
To jest zagadnienie, o którym możemy rozmawiać kilka godzin, bo jest to związane z naszym
stylem życia w ogóle. W dzisiejszych czasach z tym ciągłym pośpiechem nasze posiłki są zbyt
mało regularne. Żyjemy w wielkim stresie.

Dariusz Litera
Z jednej strony siedzimy.

dr Adam Kuźmiński
Żyjemy pod dużym napięciem. Brak nam ruchu. Samochód, biurko, samochód, biurko i na tym
się to wszystko kończy.

Dariusz Litera
Jakie działania profilaktyczne powinniśmy podjąć, żeby ból brzucha pokazywał nam już
wyłącznie jakieś schorzenie, które może się pojawić?

dr Adam Kuźmiński
Nie da się na to pytanie odpowiedzieć. Jeżeli byśmy prowadzili naprawdę zdrowy tryb życia,
wprowadzili u siebie i wysiłek fizyczny, i regularność posiłków, i coś, co jest właściwie
niemożliwe w dzisiejszych czasach, czyli życie bez stresu. To jest utopia. To wtedy być może
ból brzucha oznaczałby to dokładnie, że coś tam się złego dzieje.

Dariusz Litera
Czy w gabinecie chirurga w jego praktyce częściej pojawiają się panie z bólem brzucha czy
panowie?

dr Adam Kuźmiński
Ten stosunek mężczyzn do kobiet jest właściwie taki sam. Z tym, że większy problem mamy z
paniami, bo panie jako słaba płeć dłużej wytrzymują ból. Czyli nie zwracają uwagi na ten ból.
Panowie są bardziej wrażliwi na te dolegliwości i szybciej przychodzą do lekarza i to czasem im
życie ratuje. Jeżeli chodzi o schorzenia. Duża ilość schorzeń jest związana z płcią. Kamica
pęcherzyka to damska choroba, wrzody żołądka, męska choroba. To tutaj stosunek kobiet do
mężczyzn jest jednakowy.

Dariusz Litera
Panie doktorze, ból brzucha jako objaw już nie somatyczny, ale psychosomatyczny, bo tutaj
dotykamy zupełnie innej działki medycyny. Czyli są ludzie, którzy odczuwają silny ból i nawet
gdy będziemy go diagnozować bardzo długo, to okaże się, że nie ma somatycznych podstaw do
tego, żeby oni go czuli.

dr Adam Kuźmiński
Są tacy pacjenci. Musimy sobie zdawać sprawę z tego, że posiadamy takie dwa układy
nerwowe. Jeden układ jest odpowiedzialny za nasze emocje, a drugi układ nerwowy jest
odpowiedzialny za to, że nie musimy pamiętać wdech, wydech, wdech, wydech i tak dalej. I
właśnie zaburzenia w tym układzie autonomicznym mogą powodować takie różne dziwne
objawy u pacjenta. Mogą to być objawy związane z perystaltyką jelit. Mogą być to związane z
różnymi dziwnymi bólami, które przechodzą, które się znowu pojawiają, skorelowane z
emocjami, bez tej korelacji. Ci pacjenci często trafiają do lekarza albo pierwszego kontaktu, albo
wręcz ratowników medycznych, bo ten ból jest tak mocno nasilony i sprawia tym pacjentom taki
duży problem. Oni faktycznie go czują. To nie jest sytuacja, że pacjent histeryzuje, że pacjent
ma ból w głowie i tak dalej. Nie. Ich faktycznie boli. Trzeba przeprowadzić całą procedurę
diagnostyczną, żeby powiedzieć, że ktoś ma problem typu globus histericus. Nie wolno niczego
zaniedbać, nie wolno niczego zlekceważyć. I złota zasada zawsze wierzyć pacjentowi.

Dariusz Litera
Powiedział w podcaście CO NA TO TWÓJ LEKARZ specjalista chirurgii, dr Adam Kuźmiński.
Bardzo serdecznie dziękujemy, panie doktorze.

dr Adam Kuźmiński
Dziękuję bardzo.